Archiwa tagu: Jezus

Kochaj bliźniego swego jak..?

Opublikowany przez
5

„Lwy potrafią polować, gdy skończą 3 miesiące. Moja 3-letnia córka nie mogła znaleźć cukierków, które trzymała w ręku. Jak to możliwe, że jesteśmy na szczycie łańcucha pokarmowego?”

Taki „niezwykle dowcipny” tekst oto wpadł mi dzisiaj w oko na jednej z witryn internetowych. Jako, że w tym miejscu staram się raczej obnażać kłamstwa ,a nie promować, zastrzegę, że choć ekspertem od kotowatych nie jestem – a jedynie miłośnikiem – z tego, co wiem, lwy potrafią polować dopiero po skończeniu 2 lat, nie 3 miesięcy. Jednak i tak wygrywałyby na spryt , zdaniem autora tekstu, z jego córką!

Co mnie bardzo zastanowiło to jednak nie same lwy, ale trzymane cukierki. Możemy się śmiać z dzieci, którym podobne rozkojarzenia zdarzają się często, jednak nie tylko są ich udziałem. Bez wątpienia każdy z nas doświadczył historii podobnych do przygody Pana Hilarego, który to szukał swoich okularów mając je na nosie.

Jak jednak widać, nie przeszkadza nam to być na szczycie łańcucha pokarmowego!

Jakbyśmy nazwali sytuację, w której dziecko szuka rzeczy trzymanej w dłoni? Rozkojarzenie, roztargnienie? Myślę, że chodzi tu o coś innego.

Kiedy dziecko  trzyma coś w ręku, na ogół jest świadome, że właśnie to trzyma. Problem pojawi się w chwili, gdy trzymając rodzic mu powie, aby czegoś szukało albo zapyta „gdzie to coś jest?”. Dziecko jest nauczone, że szuka się czegoś, czego się nie ma, i przy tym ufa na ogół rodzicowi bezgranicznie. Nie przyjdzie mu do głowy, że rodzic wprowadza go w błąd. Jak każe szukać, to dziecko szuka. Analogiczne sytuacje miały miejsce w dyktaturach, gdzie wielu ludzi autentycznie wierzyło, iż decyzje dyktatora, choćby sprzeczne z wrodzonym poczuciem logiki lub humanizmu, są dobre, tylko dlatego, że są jego autorstwa. No i wspomnieć mogę „Napoleon ma zawsze rację” z „Folwarku Zwierzęcego”.

Intelekt zatem, nieważne jak wielki, możemy zatem pominąć, gdy komuś  mocno ufamy. Do tego stopnia ufamy, że choćby fakty były widoczne i namacalne – jak trzymane w ręku pudełko ze śniadaniem – nie zwracamy na nie w ogóle uwagi.

Jednym z takich faktów, który jest znany wszystkim chrześcijanom i bardzo widoczny, ale niestety niemal nikt na niego nie zwraca uwagi, jest część najważniejszego przykazania, które to zalecił sam Jezus Chrystus. Znajdziemy je w Biblii trzykrotnie, Mt:22:37-39, Mk 12:29-31 i Łk 10:27. Zajrzyjmy więc do Ewangelii Łukasza:

(…) Będziesz miłował Pana, Boga swego, całym swoim sercem, całą swoją duszą, całą swoją mocą i całym swoim umysłem; a swego bliźniego jak siebie samego. (Łk 10:27)

Czyż można znaleźć częściej cytowany fragment Biblii? Nie wszyscy cytują go słowo w słowo, najczęściej tylko końcówkę, używając słów „kochaj bliźniego swego jak siebie samego”, i zostawimy taką formę dla potrzeb tego rozważania.

Przykazanie to jako dziecko słyszałem bardzo często, zwłaszcza po incydentach, gdy kogoś uderzyłem (naprawdę według mojej pamięci to były raczej rzadkie incydenty :-)).  Dla mnie jedynym znaczeniego tego przykazania było zatem „bądź dla innych dobry, miły i… w ogóle”.

Już od dziecka wgłębiałem się w różne tematy pokrewne religii ale ten temat (jak zresztą i mnóstwo innych) uważałem za tak prosty, że nie było nad czym rozmyślać.

Mijały lata. Zanegowałem większą część religijnej nauki, którą wyniosłem z domu. Zmieniłem wyznanie. Moje poglądy ewoluowały nieustannie, jednak części mojej doktryny „nie ruszałem”, gdyż byłem przekonany, iż wszystko rozumiem.

I dopiero naruszenie tej właśnie części doprowadziło do prawdziwej zmiany w moim życiu.

I między innymi chodziło również o „Przykazanie Miłości”.

Przez kilkadziesiąt lat zupełnie nie zwracałem uwagi, iż Przykazanie Miłości tyle nawet nakazuje, ale wręcz zakłada, że… kocham samego siebie.

Czy to nie jest dziwne, że ani ja, ani nikt  w mojej obecności, w tysiącu różnych sytuacji, gdy przykazanie to było omawiane, nie zwrócił na to uwagi?

Dzisiaj, myślę,że rozumiem dlaczego.

Według mnie religia nakazuje siebie raczej nie nienawidzić, a przynajmniej sobą gardzić.

(Kiedy piszę o religii w sposób pejoratywny proszę pamiętać, że odróżniam ją od duchowości, i za religię uważam zorganizowany system psychologicznego zniewolenia ludzi stosowany w celu zdobycia pieniędzy i władzy.)

Religia też nie poprzestaje na nazwaniu człowieka grzesznikiem – lubuje się w nieustannym tego podkreślaniu na najbardziej wymyślne sposoby. Brudny, nieczysty, splamiony, niegodny… a od nazwania się niegodnym już tylko krok do określania się złym, podłym, wstrętnym, i następnym logicznym krokiem byłoby umartwianie się, może nawet biczowanie.

Byłem częścią tego systemu przez wiele lat. Jednym z moim ulubionych powiedzeń było takie, że najważniejsza prawda biblijna to… nie wiem jak do końca oddać to po polsku, jako że prawie wszystkie rozmowy na te tematy wtedy prowadziłem po angielsku. Może pozwolę sobie po prostu zacytować: „everyone is full of sh*t”,co znaczy mniej więcej tyle, że „wszyscy jesteśmy wstrętnymi grzesznikami”.

Jakkolwiek wciąż wierzę, że idea zwarta w tym powiedzeniu może znaleźć zastosowanie w niektórych sytuacjach, przykładowo jako kontra dla ludzi osądzających wszystkich prócz siebie lub do walki z idealizmem, to częste jej powtarzanie może doprowadzić do tego, że naprawdę głęboko w nią uwierzymy.

O to też zapewne chodzi religii . Winnymi, wstrętnymi grzesznikami łatwiej jest manipulować.

Grzesznicy tacy jednak na pewno nie są w stanie kochać samego siebie.

Do tego stopnia, że mogą o kochaniu siebie mówić codziennie przez całe życie, i nie zatrzymać się przy nim ani sekundy.

Tak samo miałem i ja.

Czyż nie jest to rzadki fenomenon, że można jakieś słowa powtarzać przez kilkadziesiąt lat życia i zupełnie nie widzieć ich znaczenia? Można to nazwać surrealistycznym kuriozum – gdy uświadomimy sobie dodatkowo, iż jest to nie tylko coś, co powtarzaliśmy, nie tylko część Biblii, której ufaliśmy, nie tylko słowa Jezusa, którego słuchaliśmy, ale jest to w dodatku NAJWAŻNIEJSZE PRZYKAZANIE.

Pisząc te słowa uświadomiłem sobie, że podczas gdy Jezus utrzymywał, iż najważniejsze przykazanie mówi też o miłości siebie, ja przez lata utrzymywałem, iż najważniejszą prawdą biblijną jest „we are all full of sh*t”…

Jeśli zajrzymy do pierwotnego języka Ewangelii, greki koine, zobaczymy, iż przykazania nie są pisane w trybie rozkazującym, lecz oznajmującym czasu przyszłego. Dosłownie zatem nie jest to „kochaj bliźniego swego jak siebie samego” lecz „będziesz kochał bliźniego swego jak siebie samego”.

Nie znam się na starożytnej grece na tyle, by wnioskować cokolwiek na 100%, pokuszę się jednak na odczytanie tego przykazania w taki oto sposób: nie uda ci się kochać bliźniego bardziej, niż tyle na ile kochasz siebie.

Religia jednak odczytuje je w ten sposób, że kładzie wyłącznie nacisk na miłość bliźniego, wcale nie informując, że jest to zadanie z góry skazane na porażkę, jeśli nie kochamy samych siebie. Religii jednak zależy na tym, byśmy zbyt dobrze o sobie nie myśleli, bo wtedy uda jej się wcisnąć nam więcej bzdur i wyciągnąć od nas więcej pieniędzy. Już od małego dziecka uczy się dzieci, że są grzesznikami, że potrzebują czegoś lub kogoś na zewnątrz, by Bóg je akceptował: wiary, modlitwy, sakramentów, dobrych uczynków – cokolwiek.

A być może mieliśmy szczęście nie dorastać w religijnym domu? Dobre i to, jednak tak naprawdę jeszcze gorzej byłoby dla nas, gdybyśmy mieli rodziców, którzy częściej nas ganili, niż chwalili. Wydać się może, że to nic ważnego; są rodzice, którzy o wiele gorsze rzeczy robią, stosując przemoc różnego rodzaju, jednak w wielu przypadkach dziecko będzie w stanie rozpoznać  przemoc szybciej jako coś złego, i zrozumie, że rodzice  robili źle . Przy nadmiarze nagan natomiast wielu ludziom całego życia nie starczy, by zrozumieć, że jest to  źródło większości ich problemów.

Do kościoła na ogół się chodzi raz w tygodniu, z rodzicami się jest na codzień.

Niezależnie od tego, jak piękne wiersze możemy układać o miłości bezwarunkowej,nasza miłość jest zawsze warunkowa, nie zawsze tylko rozumiemy, kto dyktuje warunki. Bardzo często jest to nasza podświadomość lub hormony. Kochać siebie też możemy tylko pod warunkiem, że na tę miłość zasługujemy. Jeśli całe dzieciństwo dostawaliśmy komunikaty, że niemal wszystko, co robimy, jest złe, czujemy się nieudacznikami wartymi pogardy, a nie miłości (uważam, iż przeciwieństwem miłości jest właśnie pogarda, nie nienawiść lub jak niektórzy uważają obojętność – obojętność jest miłości brakiem).

Brak miłości do siebie może mieć rozmaite objawy, może to być zwykła nieśmiałość, ale nierzadko kończy się nałogami, chorobami psychicznymi lub przynajmniej niespełnionym i nieszczęśliwym życiem.

Podam jeden przykład, jak brak miłości do siebie może poważnie rzutować na życie. Istnieją osoby, i to nie są rzadkie przypadki, które związują się i rozstają z wielką ilością ludzi, nierzadko związując się z ludźmi, którzy je wykorzystują, oszukują i poniżają.

Nierzadko takich  związków jest w życiu jednej osoby naprawdę sporo. Na ogół ludzie ci widzą się jako ofiary, ale czy jest możliwe, aby wszyscy ich partnerzy zmówili się między sobą by uprzykrzyć im życie? Oczywiście nie, to brak miłości może właśnie podświadomie prowadzić do wyboru nieodpowiednich ludzi, gdyż podświadomie myślą o sobie „jestem beznadziejny i nikt mnie nie pokocha” i jeśli ktoś się nimi zainteresuje, mogą albo wręcz szybko i bezkrytycznie się z tą osobą się związać, bądź pomyślą „chyba z nim/nią jest coś nie tak, skoro chcę się związać ze mną, no ale korzystajmy na razie, póki nie przejrzy na oczy” i później każdy konflikt odczytywany będzie jako znak końca związku.

Kiedy zaś podświadomie oczekujemy konfliktów, z regułu wywołujemy je sami, co może szybko doprowadzić do szybkiego rozpadu związku.

To tylko jeden z wielu przykładów, jak brak miłości do siebie zmienia jakościowo na gorsze nasze życie. Jeżeli masz pracę, której nie znosisz, mówisz ludziom rzeczy, których nie chcesz lub tkwisz w nałogach, bardzo prawdopodobnym powodem tego jest właśnie on.

Proszę, zastanów się, czy kochasz samego siebie? Czy uważasz, że jesteś godny miłości?

Bardzo możliwe, że brak ci pewności. Oto niektóre symptomy wskazujące, iż brak komuś miłości do samego siebie:

  • częste krytykowanie siebie
  • częste krytykowanie innych (na ogół robimy to po to, by poczuć się lepiej od nich, gdyż sami mamy o sobie złe zdanie)
  • obrzucanie siebie – na ogół mimowolne – epitetami lub ogólnie mówienie o sobie źle, np. „ale jestem głupi”, „jestem do niczego”
  • nie dbanie o siebie – o swój wygląd, zdrowie, ubiór
  • trudności w nawiązywaniu lub utrzymywaniu relacji, nieśmiałość

Jeżeli występują u Ciebie choćby niektóre z powyższych zachowań, najprawdopodobniej nie kochasz siebie.

A jak to zmienić?

Zmiana musi nastąpić na dwóch płaszczyznach: świadomej i podświadomej.

W świadomej, musisz najpierw rozwiązać ten problem intelektualnie. Myślący ludzie potrzebują argumentów, dowodów, nim w coś uwierzą.

Uważam, iż nasze najważniejsze źródło wiedzy na ten temat może opierać się jedynie na fakcie, iż Bóg postanowił nas stworzyć i umieścić na tym świecie. Wszystko inne – co potrafimy, co mówią o nas inni, co myślimy lub czujemy na własny temat – jest zmienne. Świadomość, iż Bóg uważa nas za swoje wspaniałe i doskonałe dzieci jest kluczowa, jeśli w to nie wierzymy, nic innego nam się nie uda.

A dlaczego mamy w to wierzyć? Świadczy o tym Biblia. Jezus przecież nie poszedł na krzyż jedynie za wybranych, lecz za wszystkich, gdy przyjrzymy się sposobowi, w jaki traktował On ludzi, zobaczymy, iż był przyjacielem wszystkich, łącznie z największymi „grzesznikami” i odrzutkami społeczeństwa. To tylko religia wymyśliła, za jakie rzeczy Jezus ludzi odrzuca. I tak przekręca Biblię, by wydawało się, że to w niej tak jest napisane. Poświęcę temu zagadnieniu wkrótce osobny artykuł.

Co osobiście również mnie przekonało do miłości Bożej, są doświadczenia ludzi, którzy doznali śmierci klinicznej. Nie namawiam nikogo do wierzenia w nie, mnie one jednak bardzo pomogły. Zwłaszcza tak zwane doświadczenia grupowe, kiedy wiele osób czuwa przy kimś umierającym, i wszystkie doświadczają czegoś nadnaturalnego: widzą kogoś, słyszą lub czują wyraźnie obecność kogoś, kogo nie widzą.

Typowe doświadczenia śmierci klinicznej mają wiele wspólnych cech, ale tą, na którą ja zwróciłem największą uwagę jest ta, iż wszyscy, którzy po „tamtej stronie” spotkali „kogoś” – czy uważali, że to Bóg, Jezus, anioł lub bliżej niezidentyfikowana osoba – tak samo, jak odczuwamy ciepło gdy zbliżamy się do ogniska, oni odczuwali prawdziwie bezwarunkową miłość i akceptację.

(Zainteresowanych odsyłam do lektur, zaczynając choćby od klasycznej pozycji „Życie po życiu” Raymonda Moody’ego. Badań i książek na temat jest naprawdę dużo, trzeba tylko uważać, by nie trafić na pozycje, gdzie ludzie wymyślają swoje historie dla pieniędzy i sławy albo gdy każde ich przeżycie popierają kilkoma fragmentami Biblii. Zdrowy rozsądek na pewno pomoże ci odróżnić ziarno od plew!)

Ta chwila, gdy ludzie podczas śmierci klinicznej czuli miłość i akceptację, w wielu wypadkach zmieniła ich życie na lepsze. Wyzwolili się z nałogów, toksycznych związków, pozostawili ludzi i miejsca, które nie wnosiły do ich życia nic pozytywnego. Tak krótka chwila tak wielkiej miłości sprawiła, iż w nią samą uwierzyli!

Kiedy uwierzymy w miłość intelektualnie, ale wciąż uczucia pokazują nam, iż w nią nie wierzymy, znak to, że nasza podświadomość pozostaje nieprzekonana. Mamy jednak wiele możliwości  jej zmiany, i możemy wybrać tę, która na nas będzie działać najlepiej. Mnóstwo ludzi bardzo szybkie rezultaty uzyska stosując metodę afirmacji połączoną z w miarę regularną medytacją.

Jeśli zastanawiasz się, dlaczego w tobie  jest tyle wrogości  do innych ludzi, i tak mało miłości do nich, zastanów się, czy dokładnie takiej samej postawy nie masz w stosunku do siebie. Jeżeli tak, czy nie wydaje się sensowniejsze zrobić wszystko, aby to zmienić? Wyobrażasz sobie mieszkanie w jednym pomieszczeniu z osobą, której nie lubisz  przez cały rok ?! Ze sobą samym jesteś 24 godziny na dobę, i skoro potrafisz ten tekst odczytać, wnioskuję, iż sytuacja ta trwa o wiele dłużej niż tylko rok!

Ostatnia edycja – 10 marca 2024

Ofiara na krzyżu

Opublikowany przez
7

Sebastian myślał, że musi zacząć od nowa, nie ma innego wyjścia. Okradziony przez przyjaciela, któremu zaufał; z groźbą eksmisjI i zamieszkania w okolicy niezbyt dla jego rodziny bezpiecznej, pożyczył od znajomego, Andrzeja, dużą sumę pieniędzy i otworzył nową firmę.

Firma jednak splajtowała szybciej, niż zdobył pierwszego stałego klienta, i okazało się, że Andrzej to niekoniecznie Andrzej, być może Andrej albo Andi i ma więcej powiązań z mafiami kilku sąsiednich narodów niż z Polską. Kimkolwiek był, zaczął nachodzić Sebastiana codziennie i grozić połamaniem nóg w przypadku nieuregulowania długu.

Zdarzył się jednak cud! Gosia, żona Sebastiana, spotkała nie widzianą od lat przyjaciółkę. Okazało się, że przyjaciółka wyszła za mąż za kogoś, przy kim niektórzy szejkowie naftowi wydają się biedni. Kiedy tylko dowiedziała się o problemie, od ręki wypisała czek na sumę, której Gosia nigdy na oczy nie widziała, i kazała to traktować jako pożyczkę na czas niekreślony.

Sebastian mógł spłacić dług! Wybrał gotówkę z banku i zaniósł Andrzejowi.

Andrzej wyglądał na bardzo zadowolonego, kiedy zobaczył pieniądze razem z drakońskimi odsetkami. Otworzył swój sejf, włożył do niego całą otrzymaną gotówkę i popatrzył na Sebastiana:

– No dobrze, daruję ci dług! – powiedział

– Słucham? – spytał Sebastian, myśląc, że się przesłyszał.

– Daruję ci dług – powtórzył Andrzej

– O jakim długu mówisz? Przecież miałem jeden, i właśnie go spłaciłem.

– Nie wiem skąd ten pieniądze, być może je ukradłeś – odrzekł Andrzej – ale to nieważne – przecież mówię, daruję ci cały dług! Czy się nie cieszysz? Dobry ze mnie człowiek, no nie? I czy nie możemy zostać przyjaciółmi? Wciąż nie przedstawiłeś mnie żonie ani dzieciom!

Sebastian nie wiedział zupełnie, o czym Andrzej mówi. Jakie darowanie długu? Jaki „dobry człowiek”? Przecież chciał mu nogi łamać! Jaka przyjaźń???

Stop. Pomyśl chwilkę… przeczytaj jeszcze raz to, co Andrzej mówił. Czy ma to jakikolwiek sens?

Nietrudno stwierdzić, że nie ma. A jednak istnieje teoria oparta na analogicznym rozumowaniu, i teoria ta akceptowana jest przez kilkaset milionów ludzi na całym świecie.

Nazywa się różnie i ma wiele odmian. Najczęściej określana jest jako

„okup zastępczy”

lub „ofiara zastępcza”.

W skrócie teoria ta głosi, iż Bóg jest nieskończenie sprawiedliwy i nie może przymykać oczu na ludzki grzech. Ludzkość zatem skazana jest na wieczne potępienie (większość teologów nie potrafi przyjść z innym pomysłem na karę krótszą niż wieczna). W tej sytuacji pozornie bez wyjścia Bóg – z racji tego, iż jest także nieskończenie miłosierny i kocha ludzi, nie chcąc ich skazywać na piekło- wyjście jednak znajduje – Jezus Chrystus! Syn Boży przychodzi zatem na świat i składa ofiarę z samego siebie. Ponieważ sam był bez grzechu, Bóg Ojciec może zaakceptować tę ofiarę i uniewinnić ludzkość.

Dokładniej – część ludzkości.

Większość odmian teologii nie idzie tak daleko, by usprawiedliwiać całą ludzkość – najczęściej wymaganiem jest wiara w Chrystusa lub posłuszeństwo Jego nakazom (co tak naprawdę jest wiarą w zbawienie z uczynków, lecz wyznawcy tej opcji się nie zgadzają i uparcie twierdzą, iż wiara lub posłuszeństwo to nie uczynki lub nie warunki zbawienia, a jego niezbędne owoce).

Sam przez wiele, wiele lat wierzyłem w tę teorię, i co gorsza – głosiłem ją innym. Nigdy nie kwestionowałem cudownej spójności Biblii ani nie wątpiłem w istnienie Boga, zawsze jednak czułem pewien niepokój, kiedy głębiej zastanawiałem się nad istotą okupu za grzech… I miałem sporo nieodpowiedzianych pytań, przykładowo:

  1. Co z ludźmi, którzy urodzili się przedtem? Czy w jakiś sposób czyn Chrystusa miał do nich zastosowanie, czy są potępieni?
  2. Co by się stało, gdyby Jezus trafił nie do społeczeństwa, które go odrzuciło, ale do ludzi kochających pokój i nienawidzących przemocy? Pokochaliby Go, nie ukrzyżowali, i wtedy cały plan wziąłby w łeb i ludzkość byłaby potępiona?
  3. W jaki sposób Jezus poniósł karę „za nas”? Przecież uczono mnie, iż karą za grzech jest wieczne oddalenie od Boga w piekle. Jezus nie był wiecznie oddalony od Boga. Umarł i po trzech dniach zmartwychwstał. W jaki sposób te trzy (i dlaczego akurat trzy?) dni wystarczyły za moje – i milardów innych ludzi – wieczne męki?

Nie będę próbował odpowiadać na te pytania, bo straciłem wiarę, iż odpowiedzi na nie istnieją. Można tylko gdybać. Teologiczne dywagacje można znaleźć w niezliczonych książkach na całym świecie.

Przełomem w moim myśleniu zatem nie było to, iż znalazłem odpowiedź na choć jedno z tych pytań. Przełomem okazało się… inne pytanie. Pytanie, którego zadanie zajęło mi wiele lat.

Pytanie to brzmi:

Czy Bóg nam tak naprawdę cokolwiek wybacza?

Pytanie może zaszokować w pierwszej chwili. Jak to – cokolwiek? Czyż Bóg nie jest nieskończenie miłosierny?

Zastanówmy się przez chwilę: co jest niezbędne, by jedna osoba mogła drugiej coś wybaczyć?

Tutaj odpowiedzi mogą się między poszczególnymi ludźmi niesamowicie różnić! Może uważasz, iż do wybaczenia potrzebna jest skrucha osoby, która jest winna? Albo może jakieś zadośćuczynienie za krzywdy?

Nie takie jest jednak słownikowe znaczenie pojęcia „wybaczać”. Wybaczać oznacza „darować winę”. Nie zawiera w sobie warunku. Do wybaczenia potrzeba jedynie woli osoby przebaczającej.

Według teorii okupu zastępczego, gdyby Jezus nie umarł na krzyżu, cała ludzkość byłaby potępiona, gdyż każdy grzech musiałby być ukarany. Ponieważ jednak Jezus umarł, ludzkość dostępuje (a raczej – ma szansę dostąpienia) zbawienia. Wciąż jednak ktoś jest karany.

Czy widzisz to teraz? W myśl tej teorii Bóg wciąż nikomu nic nie wybacza. Grzech wciąż zostaje ukarany, tyle tylko, iż osoba ukarana nie jest tą samą, która zawiniła! Na marginesie – jak to się godzi z doskonałą sprawiedliwością Bożą?

Mamy tu identyczną niemal sytuację z opisaną we wstępie historyjką o Sebastianie i Andrzeju. Andrzej nic Sebastianowi nie wybaczył, nie darował żadnego długu. Dług został spłacony, i chociaż pieniądze nie pochodziły od tej samej osoby, która dług zaciągnęla, nie zmienia to w niczym faktu, iż nic nie zostało darowane, a jedynie spłacone.

Może nas bawić lub szokować postawa Andrzeja, który mówi coś o swojej dobroci, proponuje przyjaźń, ale podobnie właśnie często uczą nas w kościołach.

Bóg jest miłosierny! Naprawdę? Przecież według religii Bóg nikomu nic nie wybacza!

Bóg jest naszym najlepszym przyjacielem! Tak? Jak Andrzej groził Sebastianowi połamaniem nóg, tak Bóg podobno groził nam wiecznymi mękami zanim Jezus umarł za nas! Mało tego, według większości opcji teologicznych – wciąż tym grozi, jeśli nie uwierzymy w Niego! A nawet jeśli nie ma być w piekle wiecznego odosobnienia (z wizji diabłów z widłami i płonącej smoły coraz więcej teologów się po cichu wypisuje), to przeciez oddalenie od Boga, samotność lub w ogóle najmniejszy dyskomfort trwający wieczność urasta do rangi niewyobrażalnej tortury!

Gdzie tu jakikolwiek sens?

Pomyśl.

Czy młoda kobieta brałaby poważnie poznawanego mężczyznę za kandydata na męża jeśli ten stawiałby jej alternatywę „kochaj mnie i bądź mi posłuszna, albo zwiążę cię w piwnicy i będę torturował”?

Setki milionów chrześcijan jednak akceptują taki obraz Boga i wciąż utrzymują, że Bóg jest miłością i Jego miłość jest wzorcem dla nas!

Sam akceptowałem taki obraz Boga wiele, wiele lat! Była to jednak nie moja opinia, tylko wierzenia wmuszane i powtarzane we mnie zanim jeszcze nauczyłem się myślenia krytycznego. Coraz więcej psychologów przychyla się do opinii, że budowanie naszego obrazu świata tak naprawdę kończy się w wieku 6 lat. Jakiekolwiek późniejsze zmiany są bardzo trudne i na ogół wymagają terapii lub technik manipulacji podświadomością. W typowej rodzinie małe dziecko bezgranicznie niemal ufa rodzicom i jeśli ci rodzice w jakikolwiek sposób uczą go jakiejś religii, i mówią, że jest to jedyna słuszna religia, nazywam to religijną indoktrynacją i moim zdaniem po kilku ostrzeżeniach byłaby to przesłanka do ograniczania praw rodzicielskich. Tym bardziej, że małe dzieci nie są w ogóle w stanie myśleć abstrakcyjnie, i dopóki nie mają 8-9 la (a niektórzy dużo później) nie są absolutnie zrozumieć zdań typu „jeśli uwierzysz i nawrócisz się, po śmierci pójdziesz do nieba”. Mogą tylko je wykuć na blachę, razem z argumentacją, i wbić je tam mocno w podświadomość że nigdy ich stamtad się nie pozbędą, a podświadomość będzie wysyłała paniczne sygnały, kiedy tylko spróbujesz poddać swoją religię krytyce.

Doświadczałem tego zresztą kilkadziesiąt lat.

Poza programowaniem z dzieciństwa jest jeszcze jeden ważny aspekt.

Pływanie pod prąd.

Jest coś niesamowicie trudnego w zmianie własnego zdania, jeśli tak naprawdę zdanie to nie pochodzi z twoich przemyśleń, ale jest częścią „mądrości zbiorowej” – i wszyscy dokoła myślą w ten sposób! Czy kiedy ci powiem, że oddychanie nie jest potrzebne do życia, zastanowisz się nad tym choć przez chwilę? Nie, ale nie dlatego, że rozumiesz, dlaczego oddychanie jest niezbędne. Nawet jeśli nie wiesz czym jest tlen – nie zawahasz się nad odrzuceniem mojego pomysłu, przede wszystkim dlatego, że wszyscy dokoła wierzą inaczej.

Według mojej obecnej wiedzy, owszem, konieczność oddychania jest prawdą, a teoria okupu – nie, niemniej przekonanie do jednego i drugiego u milionów ludzi – nie wyłączając mnie samego lata temu – jest jedankowo silne.

Trudno wyrwać się z tłumu, oj trudno! Mnie osobiście bardzo pomogło analizowanie rodziałów historii, w których dochodziło do takiej manipulacji, że tłumy ludzi, lub nawet całe narody, dokonywały rzeczy niewyobrażalnych dla jednostek. Sczególnie przypadki ludobójstwa w bardzo drastyczny sposób obrazują tę zasadę.

Czy Bóg nam zatem wybacza grzechy?

Oczywiście, że tak! Bóg jest miłosierny i zawsze przebaczał ludziom grzechy – w każdym okresie historii!

W Starym Testamencie kwestie „kar Bożych” oraz ofiar za grzechy dotyczyły wyłącznie losów człowieka na ziemi, nie zaś stosunku Boga do człowieka! Popatrzmy na ten werset:

Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność, zachowujący swą łaskę w tysiączne pokolenia, przebaczający niegodziwość, niewierność, grzech, lecz nie pozostawiający go bez ukarania (Wyjścia 34: 6b-7a)

Litościwy! Przebaczający grzech! Były to słowa, które padły w momencie, gdy Mojżesz otrzymywał od Boga przykazania!

Czyż jednak nie jest to sprzeczność – Bóg wybacza grzech, ale jednocześnie go karze? Nie, jeśli się uważnie przyjrzymy Staremu Testamentowi. Przykazania i kary za grzechy oparte byly na zasadzie przyczyny i skutku i odnosiły się do spraw doczesnych (kwestia życia wiecznego w Starym Testamencie niemal nie istnieje). Izrael miał mieć wysokie normy moralne i za kradzieże lub zabójstwa kary były drakońskie, owszem, ale nigdzie Bóg nie obiecuje nikomu swojego świętego, wiecznego gniewu! Zabijesz? Zostaniesz ukamienowany przez ludzi, ale ta kara nie jest po to, by zaspokoić Boży gniew (jak ma miejsce w pogaństwie), ale po to, by Lud Boży nie unicestwił sam siebie, żyjąc jak narody pogańskie.

Jezus też, zanim umarł na krzyżu, przebaczał grzechy bez ograniczeń (np. Łk 5: 20)! Nie mówił „wybaczyłbym ci, ale nie mogę, bo na razie nie pozwala na to sprawiedliwość Boga, ale będzie to możliwe po ofierze na krzyżu”.

Co ciekawe… Jezus w ogóle bardzo długo nic o śmierci na krzyżu nie mówił. Wspomniał o niej dopiero pod koniec swojej misji! Przykładowo w Ewangelii Mateusza temat śmierci na krzyżu pojawia się dopiero w rozdziale 16 i jest zaskoczeniem dla najbliższych uczniów Jezusa (przeczytaj Mt 16:21nn). Jezus głosił Królestwo Boże i głosił je wyłącznie Żydom. I to nie wszystkim (Mt 15:24) – tylko tym z Izraela (Żydzi byli podzieleni na Izrael i Judę).

Wszystko wskazuje na to, że Jezus nie przyszedł na ziemię po to, by Go zabito.

Dlaczego zatem Jezus umarł na krzyżu?

Najprostszą odpowiedzią jest taka – umarł, ponieważ… zamordowali go Rzymianie w porozumieniu z Żydami! Żydom przeszkadzał, gdyż podważał największe narodowe autorytety; Rzymianom zaś wielokrotnie pokazywał iż nie zachowuje się pokornie jak typowy mieszkaniec okupowanego kraju (spójrzmy na scenę wypędzenia kupców ze świątyni w 2. rodziale Ewangelii Jana).

Oczywiście, istnieje kosmiczny wątek w śmierci Chrystusa. To było rzeczywiście wydarzenie, po którym zatrząsł się Wszechświat. Nie służyło jednak wybaczeniu grzechów ludzkich przez Boga!!!

Bóg zawsze ludziom wybaczał, ale przez tysiąclecia ludzie odrzucali ten fakt. Było to dla nich niezrozumiałe. Budowali obraz Boga według tego, jacy sami byli. Woleli uważać, że Bóg traktuje ich tak, jak surowi sędziowie na ziemi – to było przynajmniej łatwiejsze do pojęcia. W końcu jedna z nauczanych na lekcjach religii „Prawd Wiary” brzmi „Bóg to sędzia sprawiedliwy, który za dobre wynagradza, a za złe karze”.

Jezus przyszedł na ziemię i pokazał, jaki Bóg naprawdę jest. Jezus nikogo nie karał ani nie groził karą! Kiedy uczniowie chcieli karać ludzi za odrzucenie Ewangelii, wręcz się oburzył (Łk 9:52nn). Kochał wszystkich bez wyboru, a zwłaszcza tych odrzucanych przez społeczeństwo! Zamiast obecności ludzi uważanych za „świętych”, kapłanów, nauczycieli religijnych, wolał obecność złodziei i prostytutek, nie przejmując się, że wielu Nim za to pogardzała!

Śmierć Jezusa była również bez wątpienia niesamowitym dowodem Bożej miłości i przykładem nieopisanego altruizmu. Nie wiem, czy jej znaczenie do końca rozumiem, wiem tylko, czym nie jest – nie jest okupem dla zagniewanego Boga, bez którego wszyscy bylibyśmy potępieni.

Bóg okupu nie potrzebował. Bóg ma wszystko. W obfitości. Ma także miłość i przebaczenie dla nas. Bo jest Bogiem. I w takiego Boga jestem dumny wierzyć.

Ostatnia edycja: 12 stycznia 2021.

Bogacz i Łazarz – wędrówka do piekła?

Opublikowany przez
5

lazarus_rich_man1

„Hulaj dusza, piekła nie ma!” Bardzo długo myślałem, że słowa te powiedzieć miał niejaki Twardowski. Proszę nie mylić z księdzem Janem Twardowskim! Mowa o bohaterze micikewiczkowskiej ballady „Pani Twardowska”. Chociaż ballada ta sporo odniesień do piekła ma, i są tam nawet słowa „hulaj dusza”, to jednak powyższy cytat pochodzi ze sztuki „Trzy siostry” Antoniego Czechowa.

Czy piekło istnieje, czy nie? Sporo ludzi dzisiaj powątpiewa w jego istnienie, wielu też piekłem nazywa życie na ziemi. Byłem przez wiele lat obrońcą tezy o istnieniu piekła, gdyż chociaż kłóciła się ona zupełnie z moją logiką, byłem przekonany, że „tak powiada Pismo”.

Jednym z ulubionych fragmentów obrońców piekła jest przypowieść o bogaczu i Łazarzu z Ewangelii Łukasza. Nie zamierzam teraz dyskutować ogólnie o piekle (robię to przykładowo tu i tu), zajmę się jedynie analizą tego tekstu. Czy rzeczywiście jest on dla ludzi wierzących w autorytet Biblii dowodem na istnienie piekła?

Tradycja religijna bardzo mocno podkreśla, że jakakolwiek alternatywna jego interpretacja jest herezją i podważaniem słów samego Jezusa. Któż by chciał je podważać? Więc wyłączamy myślenie i wczytujemy w tę przypowieść wszystko, co nam religia każe.

Co możemy powiedzieć o Przypowieści o bogaczu i Łazarzu? Zapisana jest ona jeden raz, w Ewangelii Łukasza:

żył pewien człowiek bogaty, który ubierał się w purpurę i bisior i dzień w dzień świetnie się bawił. U bramy jego pałacu leżał żebrak okryty wrzodami, imieniem Łazarz. Pragnął on nasycić się odpadkami ze stołu bogacza; nadto i psy przychodziły i lizały jego wrzody. Umarł żebrak, i aniołowie zanieśli go na łono Abrahama. Umarł także bogacz i został pogrzebany. Gdy w Otchłani, pogrążony w mękach, podniósł oczy, ujrzał z daleka Abrahama i Łazarza na jego łonie. I zawołał: Ojcze Abrahamie, ulituj się nade mną i poślij Łazarza; niech koniec swego palca umoczy w wodzie i ochłodzi mój język, bo strasznie cierpię w tym płomieniu. Lecz Abraham odrzekł: Wspomnij, synu, że za życia otrzymałeś swoje dobra, a Łazarz przeciwnie, niedolę; teraz on tu doznaje pociechy, a ty męki cierpisz. A prócz tego między nami a wami zionie ogromna przepaść, tak że nikt, choćby chciał, stąd do was przejść nie może ani stamtąd do nas się przedostać. Tamten rzekł: Proszę cię więc, ojcze, poślij go do domu mojego ojca. Mam bowiem pięciu braci: niech ich przestrzeże, żeby i oni nie przyszli na to miejsce męki. Lecz Abraham odparł: Mają Mojżesza i Proroków, niechże ich słuchają. Nie, ojcze Abrahamie – odrzekł tamten – lecz gdyby kto z umarłych poszedł do nich, to się nawrócą. Odpowiedział mu: Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, nie uwierzą. (Łk 16:19-31)

Widzimy opowieść dotyczącą dwojga ludzi; podzielona jest ona na dwie części. Pierwsza część mówi o ich losach za życia, druga – po śmierci. Bohaterami są „pewien człowiek bogaty” i „żebrak, okryty wrzodami, o imieniu Łazarz”.

Wiemy o nich bardzo mało. Bogaty człowiek był bogaty (ha ha) i świetnie się bawił; biedny był… biedny (w porządku, nie ma tam słowa „biedny”, ale bogatych żebraków wtedy nie było, teraz w Nowym Jorku zbierają podobno do 400 dolarów dziennie) i schorowany. Najciekawsza część historii dzieje się po tym, jak obydwaj umierają. Gdzie się teraz znajdują?

I to jest dobre pytanie, i – jak się okazuje – bardzo kontrowersyjne.

Omawiany fragment wpierw podaje, że żebrak umarł i został zaniesiony przez aniołów na „łono Abrahama”. Blblia nigdzie indziej nie używa tego określenia, dowiedziałem się jednak iż w pozabiblijnej tradycji żydowskiej „łonem Abrahama” nazywano część Szeolu, w której prawowierni ludzie oczekiwali na Sąd Ostateczny.

Bogacz był natomiast… w otchłani… Wiele innych tłumaczeń, głównie starszych (m.in. bardzo poważana w Polsce Biblia Gdańska lub jeszcze bardziej (nierzadko do przesady) poważana angielskojęzyczna King James) ma tam słowo „piekło” (hell). Widziałem też tłumaczenie „kraina umarłych”. Tak sporo kontrowersji sprawia grecki wyraz „hades”, o którym piszę tutaj. Jeżeli jednak ktoś chce na podstawie tego fragmentu bronić pomysłu na istnienie piekła, musi po prostu przetłumaczyć „hades” na piekło.

Co dalej ciekawego widzimy? W hadesie znajduje się nie tylko bogacz, ale i Łazarz nie jest zbyt daleko, skoro się słyszą! Jeżeli zatem hades oznacza pieło, czy ludzie z nieba i piekła mogą prowadzić ze sobą dyskusje? Coś tu nie pasuje. Jeżeli natomiast hades to nie piekło jako miejsce tortur, a miejsce przebywania zmarłych – bez udziału świadomości jednak – to też nic nie pasuje, gdyż bogacz niewątpliwie świadomość ma.

Co wiemy więcej? Bogacz był „pogrążony w mękach”. Tutaj zaczynamy myśleć o piekle. Poza tym bogacz dalej mówi „bardzo cierpię w tym płomieniu”…

Czyż nie wygląda na piekło?

Hmm… jeśli spróbujemy odczytywać tę historię dosłownie, widzimy, że ogień ten i męki nie są na pewno porównywalne z dosłownym płomieniem, bo będąc w prawdziwym ogniu, nikt nie jest w stanie prowadzić dyskusji. Również, zwilżenie języka, o które prosi bogacz, nie wydaje się w jakikolwiek sposób złagodzić cierpień płonącego człowieka. Wiadro wody – to już prędzej!

lazarus_rich_man3

Kiedy natomiast myślimy o zwilżeniu języka? Kiedy… zaschnie nam nieco w ustach! Bogacz wiedział, że „ma problem”, bał się czegoś! Był zdenerwowany, i zaschło mu z tego zdenerwowania w ustach! Niemniej nawet tego zwilżenia języka nie otrzymał… czyżby na tamtym świecie nawet takiego drobnego aktu miłosierdzia nie można by się spodziewać?

lazarus_rich_man2

Następnie dowiadujemy sie, że bogacz usiłuje przestrzec swoich braci na ziemi przed tym „miejscem męki”. Zastanówmy się mocno na chwilę. Stary Testament to księga pokaźnych rozmiarów, dlaczego zatem nie ma w nim ani słowa o istnieniu takiego miejsca?

Czy byłoby fair ze strony Boga, gdyby ludziom groziła kara po śmierci ale Biblia ani słowem by o tym nie wspominała? Widzę zatem, że Jezus nie mógł opowiadać rzeczywistej historii, lecz raczej odnosił się do podań i przesądów faryzejskich. Pamiętajmy, że celem przypowieści jest zwrócenie czyjejś uwagi na coś, nie wykład teologii systematycznej! Wspomnienie o podobnych wierzeniach, łącznie z wymienionym „łonem Abrahama”, można znaleźć m.in. w apokryficznej 4 Księdze Machabejskiej 13:7.

Kolejna interesująca obserwacja – czy gdziekolwiek jest napisane, że bogacz był złym człowiekiem? Napisane jest jedynie, że jest bogaty. Same bogactwo nie jest złem; najbogatsza osoba na świecie to przecież Bóg…

A gdzie jest napisane, że Łazarz był dobrym człowiekiem? Jedyne, co wiemy o nim to to, że był biedny i schorowany!

Rysuje się nam zatem niedorzeczny obraz nieba i piekła, gdzie ludzie mają po prostu odwrotny los do ziemskiego, niezależnie od swoich moralnych wyborów. Nie widzisz, jakie to bezsensowne? Wszystko, co trzeba zrobić, by być zbawionym, jest… uczynić się biednym!

Tworzenie teologii na podstawie tej przypowieści jest absurdem! A tak naprawdę, tworzenie teologii na podstawie jakiejkolwiek przypowieści jest absurdem! W przypowieściach bowiem nie chodzi o szczegóły, a o puentę! Najlepszym ich współczesnym odpowiednikiem są… dowcipy!W przypadku dowcipów o Jasiu, czy ktoś się będzie zastanawiał, jak Jasiu ma nazwisko i w jakim mieście mieszka? I czy w ogóle istniał? Czy w dowcipach o tym, jak ktoś umarł i stanął przed świętym Piotrem, zastanawiać się również będziemy nad realizmem tych sytuacji?

Nie! Ważna jest puenta i w przeważającej większości dowcipów, ich szczegóły, nazwiska, miejsca itp. są zupełnie nieistotne.

Są jednak wyjątki od tej reguły. Popatrz na ten – średnio śmieszny – dowcip:

Jasio do taty:
– Tato, jak dorosnę to zostanę premierem!
– Jasiu, żeby zostać premierem to trzeba rosnąć, rosnąć, rosnąć. Może najpierw zostań prezydentem?

Cytuję go w 2014 roku i niemal każdy Polak, słysząc go, ma konkretne nazwisko na myśli. Nikt jednak nie zastanawia się nad nazwiskiem Jasia czy też tym, czy dana sytuacja miała miejsce w poniedziałek czy we wtorek. Jeżeli teraz, kiedy to czytasz, jest rok 2020, jest bardzo możliwe, że nawet nie wiesz, o kim ten dowcip był. I będzie ci bardzo trudno rozsądzić, które osoby w tym dowcipie są „znaczące”, a które nie. I myślę, że dokładnie taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku omawianej przypowieści o bogaczu i Łazarzu.

Myślę, że w przypowieści tej ukryte jest też kilka bardzo interesujących analogii.

Weźmy osobę Łazarza. Po cóż Jezus mówi nam jego imię? To wydaje się zupełnie nieznaczącym szczegółem, tym bardziej iż imienia bogacza nie dowiadujemy się nigdy. Pomyślmy – czy to imię nie wydaje się znane też z innego miejsca w Biblii? Oczywiście, w Ewangelii Jana znajduje się historia wskrzeszenia Łazarza z martwych? Co napisałem? Wskrzeszenia z martwych?

Czy nie do tej historii odnosi się Jezus w Łk 19:31, mówiąc: „Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, nie uwierzą”?

Ilu ludzi powstało z martwych? Baaardzo niewielu! Czy przypadkiem może być, że imię Łazarza pojawia się tylko w dwóch miejscach w Biblii, i za każdym razem w kontekście jest powstanie z martwych i że jest to jedyna przypowieść Jezusa, w której jest użyte imię własne?

Jestem przekonany, że Jezus mówił użył przykładu tego samego Łazarza, którego wskrzesił z martwych. Być może była to też dla Niego sprawa, w której się bardzo emocjonalnie zaangażował, jako że Łazarz był Jego przyjacielem (J 11:11) – i być może nareszcie zrozumiałem wyjaśnienie słynnego, najkrótszego wersetu w Biblii:

I zapłakał Jezus (J 11:35)

Może płakał nie dlatego, że Łazarz zmarł, ale na wspomnienie jego smutnego życia? Może rzeczywiście Łazarz żył i umierał w okrutnych warunkach?

Pozostała druga osoba dramatu – bogacz. Troszkę za dużo szczegółów jest na jego temat, bym uwierzył, że to byle jaki bogacz. Po pierwsze, ubierał się w bisior. Są znane co najmniej dwa rodzaje bisioru, jeden z nich przykładowo wytwarzany jest z małży morskich; jedno jest pewne – to droga rzecz. A gdy poszukamy w Biblii słowa „bisior”, najwięcej znajdziemy go w Księdze Wyjścia.

Zrobili także tuniki tkane z bisioru dla Aarona i jego synów, oraz tiarę z bisioru, mitry z bisioru i lniane spodnie z bisioru kręconego, oraz pas z bisioru kręconego, z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu, wielobarwnie wyszywany, jak Pan nakazał Mojżeszowi. (Wj 39:27-29)

O czym tu mowa? O szatach arcykapłana! A kto był wówczas arcykapłanem? Kajfasz! I tak się = „przypadkowo” składa, że bezpośrednio po wskrzeszeniu Łazarza, kiedy to tłumy ludzi zaczynają wierzyć w Jezusa, Kajfasz pierwszy wychodzi z propozycją zabicia Go (J 11:49). Kiedy zaś zajrzymy do opisów historyka I wieku, Józefa Flawiusza, dowiadujemy się, że… Kajfasz miał pięciu braci !!! A co mówił bogacz? „Mam bowiem pięciu braci: niech ich przestrzeże, żeby i oni nie przyszli na to miejsce męki”...

Jeszcze jeden zastanawiający fakt: porównaj ostatnie słowa przypowieści i bogaczu i Łazarzu:

Odpowiedział mu: Jeśli Mojżesza i Proroków nie słuchają, to choćby kto z umarłych powstał, nie uwierzą (Łk 16:31)

ze słowami Jezusa z Ewangelii Jana – tej samej, gdzie występuje historia wskrzeszenia Łazarza:

„Gdybyście jednak uwierzyli Mojżeszowi, to byście i Mnie uwierzyli. O Mnie bowiem on pisał. Jeżeli jednak jego pismom nie wierzycie, jakżeż moim słowom będziecie wierzyli? ” (J 5:46-47)

Sens ten sam – jeżeli ktoś naprawdę uwierzył temu, co mówi Stary Testament, uwierzyłby i w Jezusa!

I takie było przesłanie tej przypowieści! Zastanawianie się nad tym, czy wydarzenia w niej opisywane naprawdę miały miejsce są równie sensowne, jak rozważania nad historią o Czerwonym Kapturku! Tylko dlatego, że wspomina się o nim często, nie znaczy, że rzeczywiście istniał! A raczej – istniała.

. Jeżeli zatem fragment ten wywoływał w tobie – jak kiedyś we mnie – strach – możesz odetchnąć z ulgą! Gdyby Bóg chciał cię ostrzec przed grożącą za coś karą, zrobiłby to dosłownie, bez posługiwania się przypowieścią która z logicznego punktu widzenia nie mogłaby się wydarzyć! Przypowieść o bogaczu i Łazarzu przede wszystkim obnażała hipokryzję bogatych i wysoko postawionych! A to, że Jezus użył zupełnie nieprawdopodobnego opisu sytuacji po śmierci? Szokujące i dziwne historie pamięta się lepiej! Poza tym groteskowość całej sceny dodatkowo rozwiewa wszelkie wątpliwości, że nie wydarzyła się nigdy!

Jeżeli też tak uważasz, religia nazwie cię heretykiem, stwierdzi, iż przeinaczasz albo wręcz znieważasz słowa samego Boga! Że nie słuchasz tego, co Jezus mówił! Religia tak musi mówić; bez grożenia piekłem większość kościołów byłaby pusta i rzeka pieniędzy przestałaby płynąć! Nie myl słów religii ze słowami Boga; nie myl manipulacji teologów z Biblią! Końcowe przesłanie Biblii jest jasne: Jezus zwyciężył świat, pojednał wszystkich z Bogiem, a jedyną rzeczą, która z tego świata przetrwa w nieskończoność jest miłość!

Ostatnia edycja: 29 stycznia 2018